Over het begrip trauma
Het uit het Grieks afgeleide begrip kan met ‘letsel’ of ‘wond’ vertaald worden.1Duden 2001, blz. 1008. Psychische trauma’s beschrijven pijnlijke ervaringen van het individu, die vaak gekoppeld zijn aan blijvende veranderingen in de waarneming van de omgeving. Trauma’s zijn gewelddadige inbreuken op de psychische structuur van het individu, en gaan gepaard met een overweldigend gevoel van ontzetting en hulpeloosheid. Het trauma stelt het beschikbare psychosociale aanpassingsvermogen van het individu buiten werking.2Horie 1997, blz. 13.
Door het trauma ontstaat een werkelijkheid die door de betrokkene niet kan worden beheerst. Dominerende elementen van trauma’s zijn hulpeloosheid, controleverlies en angst voor dreigende vernietiging: emoties die mensen het gevoel van zekerheid ontnemen.3Horie 1997, blz. 13. Wetenschappelijk gezien gaat het bij psychische trauma’s om het verlies van mogelijkheden om je behoeften te bevredigen. Hierdoor ontstaan pijnlijke angsten en agressie die er op gericht zijn de bevredigingsmogelijkheden te herwinnen. Lukt dat niet, dan worden afweermechanismen4Het begrip is afkomstig uit de psychoanalyse. van de Egostructuur5Volgens Freud vormen drie basiskrachten, die in het onderbewuste zijn gesitueerd, de persoonlijkheid van een mens: instinctieve behoeften, rationeel denken en morele maatstaven. Deze interactieve, dynamische instanties vormen het gedrag, het voelen en het denken van het individu. Het Ik onderscheidt zich van het Id (instinctieve behoeften, driften, impulsen) in de eerste levensjaren van de kinderlijke ontwikkeling van de psyche. De bevrediging van de Ik-impulsen is gebonden aan overeenstemming met de werkelijkheid. Om ongewenste Id-opwellingen te controleren, ontwikkelt het Ik basisstrategieën – de afweermechanismen (vgl. Comer 2001, blz. 46). ingeschakeld om ervoor te zorgen dat men afziet van bevrediging.6Arnold e.a. 1997, blz. 2356. Deze afweermechanismen zijn methoden van het Ego om de eisen van het Id7‘Met het begrip “Id” bedoelde Freud instinctieve behoeften, driften en impulsen. Het Id streeft altijd naar [onmiddellijke; opmerking auteur] bevrediging. Freud was […] overtuigd dat alle Id-instincten in wezen seksueel zijn. […] Met het begrip libido bedoelde Freud de seksuele energie, die het Id […] voedt’ (Comer 2001, blz. 46). tegen te gaan, zodat conflicten met het psychische Superego en de realiteit worden vermeden.8Arnold e.a. 1997, blz. 16. De Egostructuur beschikt over verschillende afweermechanismen, die in bepaalde ontwikkelingsfasen van de kinderjaren gevormd worden. De belangrijkste zijn: verdringing, ontkenning, fantaseren, rationalisering, verschuiving, identificatie, regressie, reactievorming, isolering, introjectie, projectie, omkering in het tegendeel en sublimering.9Comer 2001, blz. 48 e.v.; Arnold e.a. 1997, blz. 16.
Slachtoffers van traumatische ervaringen kunnen een posttraumatische stress-stoornis krijgen. Hierbij ontwikkelen de betrokkenen lang na de traumatische gebeurtenis een vertraagde stressreactie die voortdurend aanwezig is. De getraumatiseerden ervaren een emotionele afstomping ten opzichte van alledaagse gebeurtenissen, wat kan samengaan met een gevoel van vervreemding. Door de emotionele pijn van deze traumareactie kunnen bijverschijnselen versterkt worden, zoals: slaapstoornissen, schuldgevoelens het overleefd te hebben, concentratieproblemen en hevige schrikreacties. De beschreven klinische symptomen kunnen begrepen worden als geconditioneerde reacties die in verband met de levensbedreigende prikkel zijn ontstaan.10Vgl. Zimbardo/Gerrig 1999, blz. 379.
Lees verder →