Het is gebeurd,
en dus kan het wederom gebeuren:
daarin ligt de kern van dat wat wij te zeggen hebben.Primo Levi
Voorwoord
Dit boek gaat over een onbekend hoofdstuk uit de geschiedenis van de naziterreur.
Het nationaalsocialistische regime had in Stiermarken (Oostenrijk) een benedictijnenklooster in beslag genomen. In 1943 werd het als dependance van Ravensbrück ingericht. Het klooster behield zijn naam, maar kreeg een geheel nieuwe functie: St.-Lambrecht, concentratiekamp voor vrouwen.
Wegens de kleinschaligheid en de korte bestaansduur is informatie over St.-Lambrecht en de andere bijkampen in Stiermarken schaars. Bronnen en archiefstukken zijn nauwelijks op deze kleine kampen gericht. Daarnaast zijn er in de studie naar oorlogservaringen tot het begin van deze eeuw andere prioriteiten gesteld. Bovendien behoren de gevangenen van het vrouwenconcentratiekamp tot de ‘vergeten slachtoffers’ van het nationaal-socialisme: drieëntwintig vrouwelijke leden van de geloofsgemeenschap van Jehovah’s Getuigen, die eerder ook bekend stonden als Bijbelonderzoekers.
Dit boek is een vertaling van een Oostenrijks proefschrift geschreven door Anita Farkas. De oorspronkelijke uitgave (2004) kwam tot stand met steun van CLIO, Vereniging voor historische en culturele vorming in Oostenrijk. De voorzitter daarvan, Heimo Halbrainer, schreef in het voorwoord:
‘In het publieke geheugen hebben de 23 Bijbelonderzoeksters die in St.-Lambrecht dwangarbeid moesten verrichten geen sporen nagelaten. Zo wijst vandaag in het klooster St.-Lambrecht niets erop dat hier drie jaar lang bijkampen van de concentratiekampen Ravensbrück, Dachau en Mauthausen hebben bestaan. Ook bij de lokale bevolking hebben de vrouwen van het kamp, in tegenstelling tot de Spaanse gevangenen van het mannenconcentratiekamp, nauwelijks sporen nagelaten. […]
Deze onbekendheid met de vrouwelijke gevangenen moest Dietmar Seiler naar aanleiding van zijn onderzoek al in het midden van de jaren negentig constateren, toen een inwoonster uit de plaats St.-Lambrecht pas tijdens het interview voor het eerst iets over het vrouwenconcentratiekamp vernam.
Uit dit zwarte gat van de herinnering, waarin na 1945 niet alleen de vrouwen van St.-Lambrecht gevallen zijn, heeft Anita Farkas nu de geschiedenis van het klooster in de jaren 1938 tot 1945 tevoorschijn gehaald. Ze heeft zich daarbij gericht op de ‘verdrongen’ geschiedenis van het vrouwenconcentratiekamp St.-Lambrecht, en in het bijzonder op die 23 vrouwen die daar op grond van hun religieuze overtuiging tot arbeid werden gedwongen.’
Omdat vijf van de 23 gevangenen afkomstig zijn uit Nederland en één uit België, zijn de ervaringen in St.-Lambrecht van blijvend belang voor ons taalgebied. Met deze uitgave wordt dan ook beoogd de levensverhalen van de vrouwen bij de Nederlandstalige lezer te laten leven, nu en in de toekomst.
Amsterdam, april 2012
Lees verder →